Interview Viktor & Rolf “Ideeën genoeg, we zitten in een goede flow”

Een eigenwijs spiegelbeeld met een eigen wil. Dit maak ik op uit de surrealistische uitnodiging van Viktor & Rolf (als Willeke Alberti maar niet ‘Spiegelbeeld’ gaat zingen). Morgenmiddag, na hun show in de Espace Ephemere Tuileries weet ik meer. Onlangs interviewde ik het duo voor Elsevier.

Viktor (scherpe kaaklijn, volle lippen) draagt een fleurig Hawaï-blousje, op zijn hoofd een kaki-petje. Hij heeft wel iets van een toerist uit de nabijgelegen Leidsestraat die is verzeild in een luxe grachtenpand. Rolf is gehuld in een strak wit T-shirt, met op zijn hoofd een flodderig rood hoedje. Op een zomerse dag, half juli, nemen ze plaatst op de designstoeltjes in de kamer met uitzicht op de tuin. Rolf vouwt zijn benen in de lotushouding. Hij doet aan yoga, vertelt hij later. “Ik niet hoor”, haast Viktor zich te zeggen.

Viktor Horsting en Rolf Snoeren ontvangen in de hoge stijlkamer van hun zeventiende-eeuwse grachtenpand in de Gouden Bocht van de Herengracht. De tuinkamer is sober ingericht met modernistische stoeltjes van Charles & Ray Eames. Alle aandacht wordt getrokken door een grote landkaart in middeleeuwse stijl, een kunstwerk van Turner Prize-winnaar Grayson Perry – ook bekend als de jurkendragende mad potter, maker van schitterend geïllustreerd aardewerk.  Het is geen kaart van een bestaand gebied maar van de gemoedstoestanden van het onderbewuste, met een landstreek die Bitch heet die naast het gebied Romance ligt. Er is een graafschap Sex en kerken zijn op de kaart getekend als fallussen. Op de muur er tegenover hangt een Vogue uit 2006. Het blad met Kate Moss op de cover is beklad en doorboord met dikke spijkers. Op dit verontrustende Vogue-kunstwerkje na, doet niets in de tuinkamer denken aan de modecarrière van deze twee mannen die al lang veel meer zijn dan een voetnoot in de internationale modegeschiedenis. Denk bijvoorbeeld nog maar eens aan hoe ze in 2003 hun tienjarig bestaan vieren met een indrukwekkende oeuvretentoonstelling in Musée des Arts Décoratifs Parijs, de stad waar ze bijna twintig jaar geleden doorbreken met spraakmakende haute-coutureshows.

Viktor: “In het begin waren ons er heel sterk van bewust van…” Rolf: “Dat we er niet bij hoorden. Viktor: “Outsiders. Alsof we met onze coutureambities bijna iets absurds wilden. We hebben ons daar nooit bij neergelegd. IJzeren heinig hebben we onze ambitie nagejaagd.” Stel Viktor Horsting (43) en Rolf Snoeren (42) een vraag, en je krijgt uit twee monden een afgerond verhaal.

Viktor & Rolf studeren in 1992 af aan de Arnhemse modeacademie. Tijdens hun opleiding weten ze al dat in Nederland niet veel mogelijk is. Mode? Dat gebeurt in het buitenland. Omdat ze per se onderdeel willen uitmaken van de modewereld verhuizen ze eind 1992 naar Parijs. In een tweekamerappartement in de Parijse immigrantenwijk Belleville werken ze aan een experimentele collectie met grijze grauwe Marie-Antoinette-achtige baljurken met gaten. Ze drukken uit hoe ver verwijderd ze zich voelden van de modewereld.

Toch noemt Rolf de stap naar Parijs een bevrijding. “We merkten hoe serieus er werd om gegaan met beginnelingen.” In het Zuid-Franse Hyères nemen ze tijdens het Festival de la Mode van 1993 alle prijzen in ontvangst. Uit die tijd stamt ook hun merknaam nadat ze op het podium worden geroepen als Viktor & Rolf. “Dat klonk wel leuk”, zegt Rolf. “Toen we het opschreven zagen we dat het grafisch ook werkte.”

De L’Andam, de grootste Franse modeprijs voor jong talent, winnen ze in 1994. Zelf hadden ze nog nooit van de prijs gehoord. Toen de cheque van 5000 euro binnenkwam, dachten ze: ‘mooi, kunnen we weer door’.

Wat ze allemaal in hun beginjaren overkomt, hadden ze, opgeslokt door werk, amper door. “We deden álles zélf, écht álles. Van de patronen, pr tot de zakelijke dingen. Rolf: “Je had geen eens tijd om na te denken.”

Terugblikkend, ervaren ze die beginjaren beslist niet als negatief. Rolf: “Wat we allemaal bereikt hebben… shit… kijk om je heen, en je ziet hoe moeilijk het is. Viktor: “In het begin dachten we telkens als we weer eens zonder geld zaten, nu kan het net zo goed de laatste show zijn.” Hoelang die onzekerheid aanhoudt? Gelijktijdig: “Lang.” Pas vanaf 2000, als ze naast de couture beginnen met halfjaarlijkse prêt-à-porter-collecties ontstaat er vanzelfsprekendheid, regelmaat.

Waarom het label Viktor & Rolf wel de top heeft bereikt, en andere veelbelovende namen niet, komt ook doordat ze in 1997 als eerste Nederlanders ooit worden toegelaten tot de Parijse Chambre Syndicale de la Haute Couture. Na vijf jaar werken in de marge mogen ze officieel showen tijdens de coutureweek. “Voor nogal wat Fransen een shock”, zegt Rolf. “Twee jongens uit Nederland tussen Chanel en Dior! Dat was not done.” Hun eerste collectie is geïnspireerd op verschillende elementen die bepalend zijn voor een couturestuk, zoals borduursels, het levert veel pers op.

De belangrijkste slaag-factor geeft Rolf aan: “Viktor en ik zijn doorzetters. Wij geven gewoon niet op.” Viktor: “Ja, het helpt dat we met zijn tweeën zijn, samen kunnen we dingen relativeren, en heeft de één een dip dan trekt de ander je eruit.” Zakelijk gezien danken ze hun succes volgens Rolf aan een “soort van boerenslimheid”.

In 2008 sluiten Viktor & Rolf een contract met Only the Brave (OTB) het bedrijf van Renzo Rosso, eigenaar van Diesel en Maison Martin Margiela “We wisten altijd al dat we een partner uit de modewereld wilden,” benadrukt Rolf, “één die onze business kon laten groeien, en met verstand van productie en distributie, want dat zijn vakken apart, daar wilden we onze vingers niet aan branden.”

In 2003 sluiten Viktor & Rolf een parfumdeal met beautygigant L’Oréal, vier parfums zijn er inmiddels, waaronder de bestseller Flowerbomb. Meest recent is de mannengeur Spicebomb. In het geval van beide samenwerkingen hebben Viktor en Rolf totale creatieve zeggenschap.

Vóór het contract met OTB zijn vanaf 2004 de V&R-collecties geproduceerd door Gibo, een bedrijf van de Japanse Onward Kashiyama Group. Rouwig zijn de ontwerpers niet als er een eind aan die samenwerking komt die ze omschrijven als “een nachtmerrie”. Gibo kan niet maken wat het duo wil, investeren is er niet bij.

Omdat het modeduo vanaf 2008 in zee gaat met OTB, sluit in Milaan hun enige, nogal surrealistische, winkel waarin alles letterlijk op zijn kop staat: de plafonds zijn van parket, kroonluchters staan op de vloer. Renzo Rosso, de nieuwe investeerder kondigt meteen nieuwe winkels aan, maar die komen niet. Pas volgend jaar is het zover, dan viert het modehuis haar twintigste verjaardag, en opent er een heus V&R-vlaggenschip in Parijs.

Viktor en Rolf zijn erg ‘happy’ met hun Italiaanse investeerder, met een fabriek die alles kan maken wat ze willen. Waar Gibo soms weigert buitenissige ontwerpen te produceren omdat die niet zouden verkopen, pusht OTB juist dat soort ideeën: “Kan het niet wat méér, extremer”, horen ze dan. “Het woord commercieel”, legt Rolf uit, “betekent voor ons dan ook beslist niet zo iets als ‘makkelijk’. Mensen willen van ons geen basic blouse of basic broek, maar een ding met een idee, en dat is in ons geval commercieel.”

Zeker is dat ze in Azië daar de afgelopen jaren de smaak flink van te pakken hebben gekregen. Viktor:“We krijgen enorm enthousiaste klanten uit China.” Rolf: “Dat is sinds een paar seizoenen best wel een rare situatie, ook voor andere merken, want er is een soort flux van Chinezen gaande, een grote nieuwe groep bezoekers die naar de shows in Parijs gaat.”

Viktor & Rolf lanceren in 2003 Monsieur, de mannenmodelijn met een mix tussen klassiek, gesoigneerd en sportief. Mode die ze zelf graag dragen. “Mode voor ‘exentric gentlemen”, licht Rolf toe. Zo komen ze over in de media, excentriek, serieus en een beetje wereldvreemd. Maar kijk naar hun werk, en zie dat naast het serieuze statement er altijd ruimte is voor humor en vaak een luchtig gebaar, en dat ze wel degelijk weten wat er in de wereld speelt.

Zo showen ze in Florence op de Pitti L’Uomo hun eerste Monsieur-collectie als een performance met zichzelf in de hoofdrol. Weken oefenen ze hun act. Rolf lachend: “We kleedden elkaar aan en uit op het podium, stonden dus echt in onze onderbroeken op het podium – tegenover elkaar – we deden alles in spiegelbeeld.”

Tapdansen leren ze in 2001 voor de collectie There’s no business like Showbusiness. De insteek van die vrouwenshow is Viktor & Rolf als entertainers, de bedoeling: gedurende de hele show tapdansen. Hoe zwaar dit is ontdekken ze pas drie weken voor de show als ze beginnen met oefenen. Het blijft bij een introdansje. “Oh mijn hemel”, zegt Viktor als hij daar aan terugdenkt. Ze lachen. Dat doen ze graag, en in stereo klinkt dat explosief. Bijvoorbeeld op de vraag of er dingen zijn waar ze graag over willen praten. Of is er juist iets waar ze het niet over willen hebben? Stilte. Viktor:  “Laten we gewoon lekker babbelen.”

Babbelig, zo komen de twee bepaald niet over in de media, eerder als stijve jonge heertjes. Viktor & Rolf bezitten humor, dat is niet alleen vaak terug te zien in collecties (denk aan de tapdance-act) maar ook andere uitingen waaronder hun zelfportretten (een surrealistisch fotoportret uit 2003 van Rolf die in de spiegel gereflecteerd wordt als Viktor (gefotografeerd door Blommers/ Schumm). Verontschuldigend: “We praten het liefst over ons werk. We vinden het niet belangrijk om het over ons zelf te hebben.” Rolf onderbreekt hem: “Wij zijn best teruggetrokken, beginnen niet zomaar tegen iedereen te praten.”  “Het gaat er niet om wat we net gegeten hebben, die hele personality-cultus, daar hebben we helemaal niks mee”, zegt Viktor, terwijl Rolf zijn blackberry checkt.

Waar beiden ook een aversie tegen hebben is pottenkijkers achter de schermen tijdens hun shows, zoals fotografen, bloggers en filmers die alles vastleggen: modellen, haar, inzoomen op ontwerpen, make-up. Nog vóór de show begint. Rolf kan zich hier echt over opwinden: “Tegenwoordig leven we in een soort van backstagewereld! Alles wordt al getwitterd, geblogd, voordat de show moet beginnen. Viktor: “Ja het mysterie van de mode verdwijnt daardoor wel.” Rolf berustend: “Op een gegeven moment heb ik het maar losgelaten, laat maar lopen al die vreemden backstage.” Zelf twitteren ze soms ook. Ja hoor, en ook vlak voor een show. “Toch wel leuk die commentaren”, vindt Rolf.

Bijna twintig jaar maken Viktor & Rolf deel uit van de modewereld. Hoe bekijken ze nu alles? Met afstand – voor zover dat lukt als insider? ”Zeker,”antwoordt Rolf, “dat kan. Belangrijk is om met niet meer dan één voet in de modewereld te staan.” “Groots is het allemaal wel”, peinst Viktor hardop. “Je hebt de wereld van de bladen, de wereld van je collecties die in de winkel hangen én verkocht moeten worden, en dan is er iets heel anders, de industrie, productontwikkeling en design. Wie ben je dan zelf in het geheel?” Rolf helpt: “Belangrijk is een middenweg vinden, invloeden accepteren, alle nieuwe collecties van andere ontwerpers op style.com bekijken en het volgen van advertentiecampagnes. Maar tegelijkertijd: afstand houden; we kennen niet meer alle modellen uit het hoofd, we kopen nog weinig bladen. Maar wat er speelt, weten we.” Viktor: “Een overdaad aan informatie kan gek maken.” Hij legt uit dat als ze beginnen aan een nieuwe collectie er altijd een gevoel van rust nodig is. “Dat de wereld ver weg is. Waar hebben wij zin in?”

Sinds juni werkt het duo aan hun vrouwencollectie voor winter 2013/2014. Een week geleden toonden ze in Parijs hun mannenmode voor zomer 2013, geïnspireerd op India met ontspannen kaftanblouses en warm oranje als boventoon. Voor de vrouwenshow voor zomer 2013, op 29 september, is zo goed als alles af. Net als anders vindt de show plaats in de Tuilerieën bij het Louvre in een grote tent met plaats voor 1200 persmensen en inkopers.

Taal is voor Viktor en Rolf altijd het vertrekpunt van een collectie. Er móet iets op papier staan. Dat wordt vervolgens getransformeerd naar een idee. In 2008 leidt in eerste instantie geen tekst, maar een gevoel tot de beruchte No-collectie. “Het lúkte gewoon niet”, zegt Rolf, en het woord no bleef maar terugkeren. Als aanklacht tegen de snelle modewereld ontstaat zo de No-collectie, met nietjes als goudkleurige borduursels en het woord No driedimensionaal in stof uitgevoerd en verwerkt in jassen en avondjurken. De pers heeft weinig begrip voor de boodschap. Het modeduo werkt toch immers zelf ook in de modewereld?

Kritiek? Viktor en Rolf halen tegenwoordig hun schouders erover op. Of het nou komt uit de hoek van journalisten, of mensen die in hun showroom de collecties verkopen aan winkels. Al die meningen. “Zie dan maar eens vast te houden aan wat goed is voor het merk”, zegt Viktor. “We zijn blij dat we altijd met zijn tweeën zijn.” Viktor: “Het merk, dat zijn wij. Het merk is onze smaak. Wat wij willen, dat bepaalt de koers.”

Experimenteren doen ze minder dan vroeger. Ze werken, zoals Rolf het uitdrukt in dienst van de code van het huis. Want waarom dingen die je ooit hebt uitgevonden – zoals het opblazen van proporties – weggooien? Aanweziger dan ooit in hun collecties zijn draagbaarheid en elegantie, en in de vrouwencollecties, vrouwelijkheid. “Ons werk is tegenwoordig minder abstract, al kan iets abstracts een belangrijk beginpunt zijn, maar uiteindelijk denken we ‘hoe worden het ook echt te gekke kleren’.” Viktor en Rolf omschrijven hun ontwerpen tegenwoordig als “provocatieve couture”, en “onverwachte elegantie – ook voor mannen”.

“Ideeën genoeg”, lachen ze. “We zitten in een goeie flow”, zegt Rolf. “Je doet gewoon het allerbeste wat je kunt, maar je weet ook: je kan niet vier keer per jaar een hoogtepunt beleven. Zodra je dat accepteert voelt het allemaal een stuk vrijer.”

Sinds hun deal met Renzo Rosso is het bedrijf goed georganiseerd, hun leven minder hectisch, hebben ze meer tijd; voor yoga, vrienden, de honden Vickie (Viktor) en Zwaantje (Rolf) en om ‘gewoon’ na te denken en creatief zijn. Al zullen hun werktijden nooit van negen tot vijf zijn. Viktor: “Ons merk is altijd zo verbonden met onze vriendschap, als we elkaar ’s avonds zien, in het weekend. Hét is er altijd. Het is nooit weg.”