Stiekempjes, zonder knalopening– die volgt nog – opende Paul Smith gisteren zijn eerste winkel in Nederland, in de PC Hooftstraat. Vlak voor de opening legde ik hem een paar lastige dilemma vragen voor. Een greep uit het Paul Smith artikel dat morgen staat in de lifestyle-bijlage van het Financieele Dagblad, en op de FD iPad.
Bloemen of strepen. “Zeker bloemen. Ik kies nu wel voor bloemen, maar ik bedoel innovatie. Daar gaat het om, altijd iets nieuws brengen. Ik begon rond 1990 met fel gekleurde strepen, het verkocht als een gek. Eigenlijk is het heel dapper dat ik met het dessin ben gestopt, ik had er een fortuin mee kunnen verdienen. Vanuit zakelijk oogpunt klinkt stoppen belachelijk, maar niet vanuit emotie, het werd te populair. De essentie van mode is, je moet soms stoppen met dingen, en move on.”
Zwemmen of fietsen. “Fietsen. Ik zwem elke morgen, maar zwemmen is zó saai! Ik houd van fietsen; wind in je gezicht, de vrijheid, de wielen, kameraadschap, fantastisch.”
David Bowie of de Beatles. “Bowie! We zijn bevriend, ik heb hem vanaf mijn begin gekleed, hij is een kameleon. Dat probeer ik ook te zijn in mijn werk, ik kan me met hem meer identificeren dan met The Beatles, al was ik daar ook van onder de indruk. Bij Bowie gaat het om individuele kracht en zelfvertrouwen.”
Paul of je vrouw Pauline. (schaterlachend) “Ik ben al jaren samen met Pauline, ik houd nog heel veel van haar, het móet dus Pauline zijn.”
In februari ontving modeontwerper Paul Smith de Outstanding Achievement Award van de British Fashion Council. “Moet ik dit zien als de Getting Older Award?”, reageerde de Brit gevat na afloop. De 65-jarige Smith mag zijn carrière en zijn vak graag relativeren, immers: het zijn maar kleren. “Ik ben geen held zoals een chirurg die armen aannaait.”
Wat Smith dan wel is? Hij is met zestig procent de grootste aandeelhouder en hoofdontwerper van een bedrijf met een jaaromzet van 326,5 miljoen pond in 2011. De rest van de aandelen is in handen van zijn Japanse partners die geen bemoeienis hebben. Smith ontwerpt ieder halfjaar 13 collecties. Zijn initialen staan op jeans, parfums, talloze accessoires en ontelbare interieurproducten die verkocht worden via 1600 verkooppunten verspreid over meer dan 60 landen. In Japan heeft hij bovendien nog ruim 200 franchise filialen. Zelf bezit hij bijna 40 winkels, waaronder sinds vorige week ook één in zijn geliefde Amsterdam. “Het openen van winkels is voor mij niet puur een bussines ding,” zegt Smith. “Ik wil echt een mooie plek vinden, die ook goed voelt. De winkel in Amsterdam zit in een pand met een mooi bewerkte houten gevel.”
Paul Smith, slungelachtig lang en hyperactief, is de meest succesvolle ontwerper van Groot-Brittannië. Hij is bekend vann zijn mannenmode die hij liever niet meer omschrijft als ‘klassiek met een twist’, dat is volgens hem al zo vaak gebruikt en daarom gedevalueerd. Liever typeert hij zijn stijl als ‘Savile Row meets Mr Bean’. Klassiek met een twist dus. Vrouwenmode, androgyn, ontwerpt Smith ook, maar dat gaat moeizamer dan het tekenen van mannencollecties, bekent hij. “Voor vrouwenmode moet ik harder werken, pas de laatste twee jaar gaat het goed en ben ik tevreden.”
Multimiljonair Smith is flink druk, als een wereldreiziger hopt hij constant de aardbol over. Aanleidingen, zo valt te lezen op zijn blog, kunnen winkelopeningen zijn zoals die in Amsterdam, het inkopen van stof in Milaan, signeersessies van zijn laatste boek Paul Smith, A to Z, de zoveelste trip naar Japan dat hij zeker zestig keer bezocht. Naast reizen en ontwerpen zijn er nog andere klussen: van het ontwerpen van postzegels voor The Isle of Man, een recente samenwerking met schoenenmerk John Lobb en een collectie Paul Smith Jeans voor het Britse Barbour, bekend van de waxjassen.
Smith geeft ook lezingen, twee maanden terug bezocht hij Eindhoven. Op uitnodiging van meubelontwerper Piet Hein Eek vertelde hij over creatief ondernemen. Volgens Eek is Smith een lichtend voorbeeld van iemand wiens succes te danken is aan de wijze waarop creativiteit en ondernemen elkaar versterken, puur door de dingen die hij leuk vindt. “Maximale eigenheid is het resultaat“, zegt Eek. Op vormgevinggebied vergelijkt Piet Hein Eek de Brit met onze Jan des Bouvrie omdat beiden op een toegankelijke manier vormgeving en esthetiek voor het voetlicht hebben gebracht. “Paul Smith,” stelt Eek, “is niet in een hokje te plaatsen, hij zwemt overal tussendoor, past niet in couture, en niet in confectie. Met zijn merk heeft hij een verhaal gecreëerd.” Hoewel geen modeman, draagt Eek graag Paul Smith, een zakelijke samenwerking is in de maak.
Ondanks zijn bijna pensioengerechtigde leeftijd is Smith nog altijd zeer betrokken bij zijn megabedrijf. Hij fotografeert zijn eigen reclamecampagnes, schuimt vlooienmarkten af naar inspirerende vintagekleding. “Ik kopieer niks, maar gebruik elementen, knopen, dessins,” zegt hij in Paul Smith, gentleman designer, een documentaire die binnenkort op dvd uitkomt in Nederland. Hij zoekt ook constant spullen voor zijn winkels, bijvoorbeeld dingen die met John Lennon te maken hebben. “Ik ben een kind van de jaren zestig,” zegt hij in de documentaire.
Smith groeit op in het midden-Engelse stadje Beeston onder de rook van Nottingham. Hij gaat van school op zijn vijftiende. Doorstuderen had hij best gewild, “maar ik ben geen geweldige lezer”, geeft de dyslectische ontwerper toe in zijn boek. Smith is van de praktijk, een tijdje is hij loopjongen in een warenhuis, in de avonduren volgt hij een kleermakersopleiding. Zijn passie is fietsen. Als puber is niet couturier Christian Dior zijn held, maar wielrenner Jacques Anquetil. Smith ziet voor zichzelf een carrière als profwielrenner, maar een zwaar auto-ongeluk op zijn zeventiende maakt een eind aan zijn droom. In zijn winkel in Antwerpen herinnert een foto van een fietswrak aan dat drama. Fietsfreak is Smith nog altijd, hij volgt wedstrijden, spaart wielrennertruien en er staat een ranke fiets naast zijn bureau in zijn enorme studio in Kean Street, bij Covent Garden in hartje Londen.
In de swinging sixties ontmoet de jonge Smith tijdens zijn maandenlange herstel na het ongeluk zijn vrouw, de artistieke Pauline Denyer, lerares in het modeonderwijs. “Zij leerde me alles,” zegt hij. Met haar opent hij in 1970 een piepklein modezaakje in Nottingham, slechts open op vrijdag en zaterdag. Vêtement pour Homme, stond er op de muur, pretentieus, maar het werkte, die Franse tekst in de provincie. Kleding is ontworpen én gemaakt door zijn vrouw. Aangevuld met mode van Sonia Rykiel en Kenzo, dat verkocht niemand in Engeland.
Handelstalent erft Smith van zijn vader, in het naoorlogse Nottingham een huis-aan-huisverkoper van meubelstof. In 1976 begint Paul samen met zijn vrouw een kleine Paul Smith collectie met blouses van witte (goedkope) stof, waar hij gekleurde knopen aanzet. Naam maakt hij vervolgens met kleurrijke dessins zoals vrolijke bloemetjes op dassen – volgens Smith een hommage aan de vrije jaren zestig. Een onverwacht en ongeëvenaard succes is het veelkleurige streeppatroon, al tijden sieren ze Paul Smiths ondergoed, maar ook notitieblokjes en zelfs een Mini Cooper.
Afgaande op zijn shows is Smith de laatste jaren een beetje streepjesmoe. Zijn voornaamste inspiratiebron zijn tegenwoordig de door hem bewonderde popsterren – van Patti Smith tot de White Stripes. Zelf is hij allang geliefd bij rockers. David Bowie, Mick Jagger, ze bezoeken vanaf 1979 Floral Street, Smiths eerste grote Londense ‘conceptstore’ waar winkelen in een omgeving met kunst, meubilair, gekke gadgets en vormgeving nog altijd een ervaring is. Als retailer is Smith beslist een pionier geweest. Voor het hippe Colette in Parijs (sinds 1997) was Smiths winkel een inspiratie.
Zelf is de wereldberoemde en steenrijke Smith altijd nuchter gebleven onder zijn successen. ‘Keep humble’, is zijn adagium, Die houding, in combinatie met een flinke dosis humor en toegankelijkheid, maakt hem menselijker dan collega-sterdesigners als Karl Lagerfeld, Giorgio Armani of Tommy Hilfiger. Smith heeft lak aan glamour en in de schijnwerpers zul je hem nooit aantreffen. Zeker is dat hij zich elke dag prima vermaakt. “Everyday is a new beginning,” zegt hij opgewekt.
Reageren is niet (meer) mogelijk.