Punk in Nederland herleeft in het Centraal Museum in Utrecht, waar tot en met 10 juni de tentoonstelling God Save The Queen is te zien. Een verhaal over de veiligheidspeld, het symbool van rebellie.
Monddood. Met een flinke veiligheidsspeld gepierced door de lippen werd koningin Elizabeth in 1977 het zwijgen opgelegd op een promotieposter voor de Sex Pistols’ single God Save the Queen. Het werd een van de meest bekende afbeeldingen uit de rock en popcultuur.
Punk is primair een muziekstroming, maar het was ook een moderevolutie met geverfde hanenkammen, gescheurde en bekladde leren jacks, veel zwarte kleding, T-shirts en broeken beklad met primitieve tekeningen en opruiende kreten, en als ‘versiering’ metalen ritsen, kettingen en ander ijzerwerk.
Punk is sinds de middeleeuwse ridders in harnas de meest agressieve look ooit. Stilistisch gebaseerd op het do-it-yourself-principe en met als inspiratiebron de Sex Pistols, een schepping van hun anarchistische manager Malcolm McLaren. Diens toenmalige vrouw, modeontwerpster Vivienne Westwood, bemoeide zich met de outfits van de band. Ze baseerde de punkrock-look op de kleding van bikers en prostituees met leer, latex en bondage riemen. Ze scharrelde kippenbotjes uit de afvalbakken van restaurants en naaide ze in de vorm van woorden – ‘Perv’, ‘Rock’ – op T-shirts.
Jamie Reid, door McLaren aangesteld als grafisch vormgever voor de Sex Pistols, versterkte met zijn chaotische knip- en plakwerk het punkidioom. Hij ontwierp rauwe hoezen en promotiemateriaal voor de eerste single Anarchy in the UK met daarop een verscheurde Britse vlag die werd bijeen gehouden met paperclips en veiligheidsspelden.
Zulke veiligheidsspelden stak iedere diehard punker door zijn wang en mond, of iets minder eng, prikte er een door zijn oor. De speld hield ook op functioneel-decoratieve wijze scheuren in jeans bijeen en de gaten in de bij punkers populaire gebreide ‘spinnenwebtruien’. Ophef verzekerd, in een tijd dat niemand het waagde om zich op straat met een scheur in een broek te vertonen. Punk stond voor anti-alles, oude vormen moesten kapot. Broekspijpen zaten met bondageriemen aan elkaar als metafoor voor een generatie die zich opgesloten voelde in de wereld van hun hardwerkende ouders en de hippiegeneratie.
Kettingen, hang- en sluitwerk en hondenriemen om de nek symboliseerden een geketende generatie. Tegelijkertijd hielden de kettingen, net als tape en veiligheidsspelden de boel bij elkaar. Verwijzen deed de veiligheidspeld ook naar onschuldige baby’s in luiers. Nog zo’n provocatie aan de brave burgers.
Punkers in leren jacks beslagen met metalen studs veranderden de mode. Om te beginnen in Londen, maar al snel tot in de kleinste dorpen en steden, ook in Nederland. En je ziet ze nog steeds, kleine groepjes die de uiterlijke vormen hebben overgenomen. Maar de angel is er al jaren uit. De veiligheidsspeld, ooit het symbool voor underground en jeugdrebellie is nu een mainstream klassieker. De grootmoeder van de punk, Vivienne Westwood, verkoopt nu wereldwijd modieuze veiligheidsspelden van witgoud bezet met diamanten.
Eerder geplaatst in NRC HANDELSBLAD
Reageren is niet (meer) mogelijk.