Het Rijksmuseum heeft haar kunstcollectie verrijkt met een aankoop van een Mondriaan jurk van Yves Saint Laurent (1936-2008). Het beroemde haute couture stuk uit 1965 kostte € 30.000 (schatting € 29.000- € 35.000) op een veiling van Christie’s London. De jurk van de Franse couturier wordt volgend jaar tentoongesteld.
Reden om ff te bellen met Ludo van Halem van het Rijks.
De wollen tricot jurk is één van de soberste uit de herfst winter ’65-’66 haute couture collectie. Boze tongen beweren dat het niet het topstuk is.
Hahaha … Ja boze tongen beweren al heel snel dat iets niet goed is. Het zal misschien te maken hebben met dat het niet de bekendste, meest duidelijke Mondriaan referentie is. We werken niet clichématig. In het Victoria & Albert Museum in Londen hebben ze de bekende rood-wit-blauwe jurk bijvoorbeeld.
Dat was te voor de hand liggend geweest?
Ja inderdaad ja. Dat willen we voorkomen. We vinden het niet beter omdat het bekender of duidelijker is. Het is vervelend om met een versmald perspectief naar kunst te kijken. Daar passen we voor.
Als u mocht kiezen tussen de rood-wit-blauwe of degene die u nu bezit, had u dus opnieuw voor deze gekozen.
Zonder meer. Weg van het cliché. We kijken absoluut verder dan onze neus lang is. Het gaat om het verhaal, de inhoud van het kunstobject. Niet of de referentie meteen door iedereen begrepen wordt. De rood-wit-blauwe is meteen te herkennen als zijnde Mondriaan. In onze jurk wordt de Mondriaan referentie door mensen met meer kennis op dit gebied herkend. Dat is een interessanter. We kijken wel uit om ons op de gebaande paden te bewegen.
Yves Saint Laurent mengde zich met deze collectie in het naoorlogse modernisme dat zijn uitgangspunten dus vindt in De Stijl, waar Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld prominent lid van waren. Hoe gaat deze jurk tentoongesteld worden?
We zijn momenteel zalen aan het maken voor de beeldende kunst uit de afgelopen eeuw. De geschiedenis van de 20ste eeuw zal daarin duidelijk worden. Eén zaal zal voor de jaren 60 en 70 zijn. We presenteren daarin de soberheid in ontwerp die zo kenmerkend is voor die tijd. We hebben bijvoorbeeld witte reliëfs van Jan Schoonhoven en sculpturen van Karel Visser.
Is het een blijvende expositie?
Ja het zal blijven staan. Daarbij moet wel gezegd worden dat kunst niet kan blijven staan. Dat heeft te maken met het effect van licht. We willen niet dat het verkleurd.
De regel is 1 maand op zaal is 1 jaar in depot. Maar we verwachten dat de jurk 3 maanden te zien zal zijn alvorens het naar het depot moet.
Musea als het Gemeentemuseum Den Haag en het Utrechtse Centraal Museum zijn wereldberoemd om hun grote modecollecties. De kostuumcollectie van het Rijksmuseum loopt tot 1950. Toch was het uw wens als conservator 20e eeuwse kunst om tot deze aankoop over te gaan. Waarom is dit stuk belangrijk voor de collectie?
Het heeft meerdere redenen natuurlijk. In het object komen verschillende verhalen samen. Twee kunstenaars in één object. Piet Mondriaan en Yves Saint Laurent. De betekenis van Piet Mondriaan (1872-1944) wordt hier uitstekend in het voorwerp weerspiegelt. De kunstenaars die vanaf de jaren vijftig de beeldtaal van de Nederlandse kunststroming De Stijl (1917-1931) gebruikten is enorm belangrijk geweest. Pop art is daar in de jaren zestig weer verder mee door gegaan. Het hangt samen met bijvoorbeeld de striptekeningen van Roy Liechtenstein, de grillige kleurvlakken van Serge Poliakoff en Picasso. De japon van Yves Saint Laurent is vergelijkbaar.
Yves Saint Laurent pop art?
Ja, zijn herinterpretatie van Mondriaan is niet los te zien van pop art. Hij had als pop kunstenaar zijn eigen beeldtaal. De uitgangspunten van De Stijl waren; zuivere eenvoud en essentieel kleurgebruik. Dit is ook terug te vinden in het werk van het duo Charles en Ray Eames bijvoorbeeld. Yves Saint Laurent heeft in 1965 op een trefzekere manier de soberheid van die jaren te pakken gekregen en hij was toen nog zo ontzettend jong. De eenvoudige vormgeving en het kleurgebruik in de japon van Yves Saint Laurent had een mondiale impact op de beeldende kunst, zonder dat het een verdunde versie van De Stijl was. Het Gemeentemuseum Den Haag heeft ooit een overzicht gehad trouwens van de jaren vijftig over hoe de kunstenaars van die tijd De Stijl onder handen namen. Het is dus zelden goed geweest.
De japon in kwestie werd gedragen door barones Van Zuylen van Nijevelt, een nazaat uit een geslacht dat vooral bekend stond door de bouw van het kasteel De Haar ontworpen door architect Pierre Cuypers, de bouwer van het Rijksmuseum. Weet u iets te vertellen over de aankoop in 1966? Waar en hoeveel heeft zij ervoor betaald heeft bijvoorbeeld?
Helaas niet. We moeten nog onderzoek doen naar de geschiedenis ervan. Het wordt uitgezocht voordat we erover gaan publiceren in bijvoorbeeld ons bulletin.
Heeft het Rijksmuseum nog meer modieuze verrassingen voor ons?
Verrassingen weet ik niet. Onze interesse gaat wel sterk uit naar de spectaculaire sieraden van Emmy van Leersum uit de tweede helft van de jaren 60. Ook naar haar samenwerking met Gijs Bakker. De pakken van deze ontwerper uit ongeveer dezelfde tijd transformeren het lichaam. Hij tastte de grenzen af tussen sieraad, sculptuur en kleding.
Door Martino Bidotti
Reageren is niet (meer) mogelijk.